Deze pagina is onderdeel van de installatie ‘Toren van Babel’ >> terug naar de introductiepagina
Eerste Wereldoorlog
De Eerste Wereldoorlog (WO I) of Grote Oorlog breekt uit op 28 juli 1914, precies een maand nadat de Oostenrijkse troonopvolger aartshertog Franz-Ferdinand in Sarajevo wordt vermoord. Als Oostenrijk aan Servië de oorlog verklaart en Rusland de zijde van het kleine Balkanland kiest, escaleert de situatie in rap tempo.
Gevolg is een jarenlange strijd op verschillende fronten tussen de geallieerden (met name Frankrijk, Groot-Brittannië en Rusland) en de centralen (Oostenrijk-Hongarije, Duitsland, Italië en Turkije). Nederland blijft neutraal. Als Amerika zich begin 1918 in de oorlog mengt, slaat de balans door in het voordeel van de geallieerden. Op 11 november 1918 wordt in het Franse Compiègne besloten tot een wapenstilstand.
Slachtoffers: bijna 10 miljoen militairen en naar schatting 10 miljoen burgers, met inbegrip van de ongeveer 1,5 miljoen doden door de Armeense genocide.
‘Canadian National Vimy Memorial’
detail (de jonge rouwende vrouw ‘Moeder Canada’)
Plaats: Frankrijk, Pas-de-Calais, Vimy, Chemin des Canadiens
Ontwerp: Walter Seymour Allward
Onthulling: 1936
Foto: Wikimedia Commons
De Slag bij Vimy vindt van 9 tot 12 april 1917 plaats aan het westfront in Noord-Frankrijk. De strijd gaat tussen door Britten ondersteunde Canadese troepen en Duitse eenheden. Hierbij vallen aan Canadese zijde 3.598 doden en 7.004 gewonden.
Monument voor de gestorven Franse vluchtelingen
Aan de voorzijde staan de woorden:
“ILS S’ENDORMAIENT EN PARLANT DU RETOUR AU PAYS”
(“Zij ontsliepen, terwijl zij spraken over de terugkeer naar hun land”)
Plaats: Nederland, Maastricht-Centrum, hoek Sint Pieterstraat – Nieuwenhofstraat
Ontwerp: Huib Luns
Onthulling: 1926
Foto: Wikimedia Commons
In het voorjaar van 1918 dwingen de Duitsers zo’n 40.000 voornamelijk Noord-Franse burgers huis en haard te verlaten. Zij vluchten te voet naar Nederland waar zij op verschillende plaatsen worden opgevangen. Meer dan 450 van hen overlijden, waarvan 60 in Maastricht.
Monument voor de 42e Regenboog Divisie (uit Alabama, VS)
Plaats: Frankrijk, Aisne, Fère-en-Tardenois
Ontwerp: James Butler
Onthulling: 2011
Foto: Wikimedia Commons
Vanaf 1917 mengen ook de Verenigde Staten zich in de strijd in Europa. Naast al bestaande eenheden wordt voor dit doel een nieuwe divisie gevormd van militairen uit 26 Amerikaanse staten. Deze divisie krijgt daarom de naam ‘Regenboog Divisie’. Zij levert in de zomer van 1918 een belangrijke bijdrage aan de strijd om de Duitse opmars richting Parijs tegen te houden. Deze ‘Tweede Slag van de Marne’ wordt beschouwd als een keerpunt in de oorlog. De divisie verliest in WO I in totaal 14.683 mannen. Dit monument herdenkt de gevallenen uit de staat Alabama.
Monument voor de verdedigers van Belgrado van 10-15 oktober 1915
Plaats: Servië, Belgrado, Donaukade
Ontwerp: Roman Verhovskoj
Onthulling: 1988
Foto: Moja Avantura
Nadat Belgrado al op 29 juli 1914 voor het eerst door het Oostenrijk-Hongaarse leger wordt gebombardeerd, ondergaat de Servische hoofdstad dit lot begin oktober 2015 opnieuw. Het is daarmee de zwaarst gebombardeerde van alle Europese steden in WO I. Op 9 oktober wordt de stad ingenomen. In 1931 worden de stoffelijke resten van de verdedigers bijgezet in een speciaal daarvoor gebouwd Ossuarium op de Nieuwe Begraafplaats in Belgrado.
IJzergedenkteken
detail (blinde soldaat, een van de vier soldaten die de Belgische weerstand voorstellen)
Plaats: België, West-Vlaanderen, Nieuwpoort, Iepersluis
Ontwerp: Pieter Braecke
Onthulling: 1930
Foto: Wikimedia Commons
De Duitse opmars door België duurt van 4 augustus tot 22 november 1914, waarna een vier jaar durende loopgravenoorlog volgt. Onderdeel van die opmars is de Slag om de rivier de IJzer, van 18 tot 31 oktober 1914. In de strijd sneuvelen 40.000 Belgische, 15.000 Franse en 86.500 Duitse militairen.
‘Executie bij dageraad’ (‘Shot at dawn memorial’)
Plaats: Verenigd Koninkrijk, Staffordshire, Lichfield
Ontwerp: Andy DeComyn
Onthulling: 21 juni 2001
Foto: Wikimedia Commons
Dit monument stelt de 17-jarige, geblinddoekte Herbert F. Burden voor en herdenkt daarmee de 309 Britse en Gemenebest soldaten die bij dageraad zijn geëxecuteerd, voor het merendeel vanwege desertie of vermeende lafheid. De krijgsraad trekt voor elk proces niet meer dan een half uurtje uit. Beroep is niet mogelijk. De families ontvangen geen legeruitkering. In 2006 krijgen de geëxecuteerden postuum eerherstel.
‘Treurend ouderpaar’ (oorspronkelijke naam: ‘De ouders’)
Plaats: België, Diksmuide, Houtlandstraat 3, Duitse militaire begraafplaats Vladslo (sinds 1956)
Ontwerp: Käthe Kollwitz
Onthulling: 1932 (op begraafplaats Roggeveld)
Foto: Wikimedia Commons
Het is een dubbelbeeld: de vader treurt verbeten, grimmig, het leed opgekropt. De moeder rouwt ineengedoken, intriest, vol smart. Käthe Kollwitz stelt voor om de knielende beelden zo te plaatsen dat ze de hele begraafplaats overzien, alsof ze niet alleen rouwen voor haar zoon Peter, maar voor alle 25.644 gesneuvelde soldaten die op Vladslo zijn begraven.
Monument voor de gevallenen van Chernevo
met de inscriptie: ‘Bulgarije, zij stierven voor u’
Plaats: Bulgarije, Varna, Chernevo
Ontwerp: onbekend
Onthulling: onbekend
Foto: World War One Sites
Nadat Bulgarije in 1908 onafhankelijk is geworden, raakt het in de daaropvolgende jaren verwikkeld in de Balkanoorlogen die eindigen in een zware nederlaag tegen gecombineerde troepen van Griekenland, Servië, Roemenië en het Ottomaanse Rijk. Ook in WO I, waarin Bulgarije de kant kiest van Duitsland en Oostenrijk, delft het land het onderspit. In deze oorlog sneuvelen 87.500 Bulgaarse militairen, voornamelijk dienstplichtigen. Dit monument in Chernevo in Noordoost Bulgarije herinnert aan de 48 soldaten uit dit dorp die in deze oorlogen en in de Tweede Wereldoorlog zijn gesneuveld.
‘Moedersmart’ | Oorlogsmonument Stedelijke Begraafplaats Blankenberge
Plaats: België, West-Vlaanderen, Blankenberge, Scharebrugstraat
Ontwerp: Guillaume Charlier
Onthulling: 1922
Foto: Wikimedia Commons
Het westelijk front in Frankrijk en België was 750km lang en veranderde tussen 1914 en 1918 nauwelijks. Het bestond aan beide zijden voornamelijk uit loopgraven. Er vonden over en weer regelmatig aanvallen plaats, vanaf 1915 ook met gifgas. In totaal vielen er meer dan 3,5 miljoen doden, gewonden, gevangenen en vermisten, waarvan bijna twee miljoen aan geallieerde zijde.
Bronzen wandpaneel
Plaats: Italië, Dolomieten, Cortina d’Ampezzo, Pocol
Ontwerp: Giovanni Raimondi (architect)
Onthulling: 1939
Foto: Trip Advisor Italia
Niet alleen aan het westelijk front, maar ook hoog in de Alpen is in WO I sprake van een jarenlange loopgravenoorlog nadat Italiaanse troepen tevergeefs hebben geprobeerd om Zuid-Tirol en de Karst op de Oostenrijkers te veroveren. Aan dit Italiaanse front sneuvelen in totaal meer dan een miljoen militairen. Op de begraafplaats van Pocol bij Cortina d’Ampezzo liggen 9.707 Italiaanse militairen begraven. Op de wanden van het 48 meter hoge monument op de begraafplaats zijn vier bronzen panelen aangebracht met scènes van leven en dood in de loopgraven.
Graftombe voor de gesneuvelde soldaten
Plaats: Kroatië, Zagreb, Aleja Hermanna Bollea, Mirogoj-begraafplaats
Ontwerp: Vanja Radauš
Onthulling: 1939
Foto: Wikimedia Commons
Op deze begraafplaats liggen de lichamen van 110 Oostenrijkers, 450 Hongaren en 2.800 soldaten afkomstig uit Slowakije en andere landen. In 1994 hebben trotse Kroaten hier per abuis een plaquette geplaatst ter ere van de gesneuvelde Kroatische soldaten, niet wetende wie hier zijn bijgezet.
Monument voor de Tsjecho-Slowaakse soldaten die zijn gesneuveld voor Frankrijk
Plaats: Frankrijk, Parijs, 8 Boulevard de Ménilmontant, Cimetière du Père-Lachaise
Ontwerp: Karel Dvorak
Onthulling: 1934
Foto: 14-18 Monuments aux morts de la Grande Guerre
In de zomer van 1914 besluiten in Parijs wonende kunstenaars en ambachtslieden uit Tsjecho-Slowakije in groten getale om zich in geval van oorlog beschikbaar te stellen aan Franse zijde. Op 23 oktober 1914 vertrekt een eerste lichting van 250 man onder de naam Nazdar-compagnie naar het front in de Champagne. Later volgen meer eenheden. In totaal sneuvelen 650 Tsjechische strijders tijdens de Eerste Wereldoorlog in Frankrijk.